Сылгыһыттар быһылааннара
Биир күн табаарыһым Федя Жирков кэллэ. Убаһа этэ бэрсиэм диэн Угут Күөл базатыттан Илин Мунду күөл сылгытын базатыгар Федя ниватынан бардыбыт. Урукку сылгыһыттар эргэ дьиэлэрин эт уурар ыскылаат гынан турабыт. Табаарыһым Кузнецов Дьууруй барыста. Дьууруйу кочегардыы сылдьар киһини кучуйан сылгыга таһаарбытым хаһыс да сыла. Үлэһит, толоругас буолан сылгыһыт быһыытыан үчүгэй киһи. Халлаан тымныыта сүрдээх. Ахсынньы ый, тымныы муҥутаан турар кэмэ. Базабыт дьиэтэ баарыан убаһа аһатан кэлэ сылдьан оттон барбыт буоламмыт сылаас турар. Федя биир буоккачаан кэһиилээх кэлбит.
Дьууруйдуун буоккачаан кэһиини истибит. Кэһии буокканы иһэ олорон сайыҥҥы ат сүүрүүтүн туһунан кэпсэтии буолла. Дьууруй сылгыга сөбүлээн миинньэр Дубок диэн сүүһүгэр туоһахталаах кыһыл тураҕас өҥнөөх, орто уҥуохтаах атын, фермаҕа биэрэр инибин. Бэйэҥ миинньэр атыҥ элбэх диибин. Ол иннинэ фермалар хотоҥҥо сыарҕалаах от киллэрэр чычаас ат көрдөөбүттэрэ. Онно Дубок эрэ барсыах курдук. Дубокпут син сүүрэр ат эрээри ыһыахтарга сүүрэн миэстэ ыла илик. – Эс, хайдах фермаҕа биэрээри гынаҕын, баар суох аппын – диэн уолум мөккүһэн турда. Хайаан да сүүрүө, аны сайын Сунтаар ыһыаҕар бастыа диир. Тойон киһи быһыытынан Дьууруйу саба саҥаран кэбистим. Дьууруй ол кэпсэтии кэннэ таһырдьа таҕыста уонна киирбэт да киирбэт. Федялыын кэпсэтэ олорон Дьууруйбун, ханна барда диэн сүтүктээн таһырдьа таҕыстым. Хараҥаҕа күүлэ аанын аһан таһырдьа атыллаан иһэн өйдөөн көөртүм туораттан манаан турбут Дьууруйум атырдьаҕынан түһэн эрэр эбит. Халбарыс гынан сыыһа астардым. Хайыы үйэ таһырдьа тахсыбыт буоламмын иккис түһүүтүгэр эмиэ аһараат оттоох күрүө диэки куоттум. Атырдьаҕы утары сэп атырдьах эрэ диэн, били, против лома нет приема, может быть только другой лом диэбит курдук.
Күрүө сиэрдийэтин быыһынан чараас таҥастаах буоламмын нөҥүө биирдэ баар буола түстүм. Дьууруй сырсан кэлэн күрүө сиэрдийэтин мин курдук ааһаары халыҥ сонуттан икки сиэрдийэ ыккардыгар иҥнэн хаалла. Атырдьах күрүө бэтэрээ мин диэки утары тахсан турар. Ону мүччү туппатым, сүүрэн кэлэн атырдьаҕын былдьаан ыллым. Дьууруй төптөрү түһэн сиэрдийэлэриттэн тахсан баран хараҥаҕа куотан сүтэн хаалла. Атырдьаҕы күрүөҕэ өйөннөрө ууран баран дьиэҕэ киирдим. Федя таһырдьа быһылааны билбэккэ олорор. Дьууруй атырдьаҕынан түһэн сии сыста диэн кэпсиибин. Федя сөҕөр. Ат туһуттан өлөрсүөх дьоҥҥут. Хайдах үлэлиигит ити кыра аайыттан атырдьахтаһа сылдьан диир. Киһибитин кэтэһэ сатаатыбыт да суох. Таһырдьа тахсан ыҥыран, хаһыытаан көрдүм да биллибэт. Куттанан сатыы Угут Күөлгэ барбыт диэн буолла. Онон төттөрү олорор сирбитигэр Угут Күөлгэ төнүннүбүт. Федя өр буолбата, Сунтаарыгар барда. Өр буолан баран дьиэҕэ Дьууруй хоочугураан киирэн кэллэ. Илин Мунду күөл базатыттан ат сыарҕатын суолунан курдары суолунан кэлбит. Онон суолга көрбөтөхпүт. Мин кыйахаммытым ааһан олорор буолан Дьууруйтан тоҕо атырдьахтанныҥ диэн ыйыттым эрэ. Хаарыан аппын фермаҕа биэрээри гынарыҥ иһин диэтэ. Аны түүн быһахтаммат эҥин инигин. Ээ суох диир. Дубок чэ хааллын. Фермаҕа биэрбэппит диэтим. Оннук салгыы мөккүспэккэ утуйан хааллыбыт. Онон Дубок сылгыга хаалбыта. Саас Дьууруй Дубогун дэлби уоппута. Ол сайыныгар оройуон ыһыаҕар сүүрэн ыраас хааннаах боруодалары барыларын куотан соһуппута. Дьууруй онно үөрэн сэгэйэн турара бу баар курдук. Дьэ хайдах өтө көрбүппүнүй, сүүрүө диэбитим буолбаат диэн. Дьэ оннук ат туһуттан быстахха былдьана сыһан турабын. Итинник, айааһана да илик Соколенок диэн Суокал уола соноҕос туһуттан Абыр Балыарканы Никиипэрэп Арамаан быһаҕынан өлөрөн турар. Иккиэн көнө баҕайы, табаарыстыы бөҕө уолаттар этэ. Муҥ күөл сылгытын базатыгар иккиэйэҕин сылгы аһата сытаннар биир киэһэ чүмэчи уотугар хаартылаабыттар. Сэрэйдэххэ Буокка испиттэрэ буолуо. Ким очукуоҕа хоппут Соколеногу айааһаан ат гынар диэҥҥэ онньообуттар. Арамаан хотон Соколенок миэнэ диэн хаһыытаан остуолу охсоотун кытары Балыарка аттыгар сытар саха быһаҕынан Арамааны анньыбыт. Арамаан сыыһа астараат анараа уолу, иннигэр сытар саха быһаҕынан түөскэ анньан кэбиспит. Онто оруобуна сүрэххэ түбэспит. Арамаан кэлин Балыарка куттаан анньыбытын алҕас анньан кээспитим – диэн кэпсээбитэ. Дьэ быстахха өлүү диэн оннук.
